ตาขี้เกียจ Amblyopia

ศูนย์สายตา ไฮลักซ์ วิชั่น 

ตาขี้เกียจ Amblyopia

ตาขี้เกียจ (Amblyopia) หมายถึง ภาวะที่ตาข้างนั้นๆ มีสายตาไม่ดี เนื่องจากการพัฒนาความสามารถในการมองเห็นของตาข้างนั้นในวัยแรกเกิดถึงประมาณ 4–5 ปี ถูกยุติช้ากว่าปกติ เนื่องจากสาเหตุบางอย่างหรือโรคตาต่าง ๆ

แม้ว่าในภายหลังจะสามารถแก้ไขความผิดปกตินั้นได้ สายตาข้างนั้นก็จะยังไม่สามารถรักษาให้กลับมาดีเท่าอีกข้างหนึ่งได้ เพราะสมองจะไม่พัฒนาการรับภาพจากข้างนั้นอีกแล้ว (ถ้าไม่ได้รับการกระตุ้นที่ถูกต้องในช่วงเวลาสำคัญของพัฒนาการ)

ความชุก

ภาวะนี้พบบ่อยในเด็กเล็ก มักไม่สามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่า เด็กเองก็มักไม่รู้ตัวว่าเห็นน้อยกว่าข้างอื่น การวินิจฉัยโดยจักษุแพทย์จึงมีความสำคัญมาก

อุบัติการณ์ในประเทศไทยพบประมาณ 4 คนใน 100 คน หรือ 4% ของประชากร และหากไม่ตรวจคัดกรองตั้งแต่เด็ก ก็อาจพลาดโอกาสในการรักษา

สาเหตุ

ภาวะตาขี้เกียจมีหลายสาเหตุ โดยส่วนใหญ่พบว่าเกิดจาก 3 กลุ่ม ได้แก่

1. ปัญหาทางสายตา

เช่น เด็กมีสายตาสั้น ยาว หรือเอียงข้างเดียวมากเกินไป สมองจะเลือกใช้ข้างที่มองเห็นชัดกว่า

2. ตาเขในเด็กเล็ก (Strabismus)

เป็นสาเหตุสำคัญ เพราะเด็กมักใช้ตาข้างที่ตรง สมองไม่รับภาพจากตาข้างที่เข

3. โรคอื่นที่ทำให้แสงผ่านเข้าไปในตาไม่ดี

เช่น ต้อกระจกในเด็ก ต้อเนื้อ ฯลฯ ทำให้การพัฒนาและรับภาพของตาถูกขัดขวาง

กลไกของการเกิดภาวะตาขี้เกียจ

เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงของภาพในตาข้างหนึ่ง เช่น ภาพมัว ภาพซ้อน หรือมองไม่ชัด สมองจะเลือกมองข้างที่ชัดกว่า และละเลยข้างที่ไม่ชัด ทำให้การเชื่อมโยงเส้นประสาทของตาข้างที่ไม่ถูกใช้งานถูกลดความสำคัญไป ส่งผลให้เกิดภาวะตาขี้เกียจอย่างถาวรในอนาคต

การรักษา

การรักษาภาวะตาขี้เกียจต้องทำตั้งแต่เด็กยังอายุน้อย โดยเฉพาะก่อนอายุ 6–7 ปี เพราะช่วงนี้เป็น “ช่วงทองของการพัฒนา” หากพ้นจากช่วงนี้ โอกาสฟื้นตัวจะน้อยลงมาก

การใส่แว่นตาที่ถูกต้องสำหรับปัญหาสายตาที่เป็นสาเหตุ

การปิดตาข้างที่ดีเพื่อกระตุ้นการใช้งานตาข้างที่เป็นขี้เกียจ (Occlusion Therapy)

การฝึกการมองเห็นผ่านเครื่องฝึกกล้ามเนื้อตา (Synoptophore)

การฝึกใช้งานร่วมกับกิจกรรมที่ใช้การมอง เช่น วาดภาพ เล่นเกม ฯลฯ

ข้อควรระวัง

ภาวะนี้อาจไม่มีอาการให้เห็นชัด ผู้ปกครองอาจไม่รู้ว่าเด็กมีภาวะตาขี้เกียจ เพราะเด็กมองเห็นได้ดีจากอีกข้างหนึ่ง จึงควรได้รับการตรวจสายตาอย่างน้อย 1 ครั้งเมื่อเข้าเรียน เพื่อให้สามารถวินิจฉัยได้ตั้งแต่ต้นและรักษาได้ทันท่วงที